Niacyna – co to jest, jakie ma działanie i jakie funkcje pełni w organizmie? Czym grozi niedobór oraz nadmiar witaminy B3?

Niacyna to rozpuszczalna w wodzie witamina, którą po raz pierwszy opisał w 1873 roku Hugo Weidel. Nazywa się ją również kwasem nikotynowym, witaminą B3 lub PP – od angielskiego zwrotu „Pellagra-Preventing”. Kwas nikotynowy jest składnikiem dwóch enzymów (NADP oraz NAD), biorących udział w licznych procesach metabolicznych, m.in. przemianie węglowodanów, tłuszczu oraz białka.

Witamina B3 jest w medycynie stosowana głównie do leczenia pelagry lub dislipidemii – podwyższonego stężenia LDL oraz trójglicerydów w krwi, przy jednoczesnym niskim stężeniu frakcji HDL cholesterolu. Jest przeznaczona przede wszystkim dla pacjentów z pelagrą, cukrzycą typu 2 oraz zespołem metabolicznym. Ze względu na regulację profilu lipidowego może być również podawana u chorych na schorzenia układu sercowo naczyniowego, np. miażdżycę czy chorobę wieńcową. Jej zażywanie pozwala zmniejszać ryzyko udaru mózgu oraz zawału. Niacynę poleca się ponadto kobietom w ciąży, ponieważ pomaga zapobiegać poronieniom oraz wadom wrodzonym.

Czytaj także: Kawa na nadciśnienie? Chroni serce i reguluje ciśnienie krwi. Ile filiżanek kawy dziennie pić, aby zmniejszyć ryzyko zawału czy udaru?

Niacyna jest witaminą niezbędną dla prawidłowego funkcjonowania obwodowego układu nerwowego oraz pracy mózgu. Uczestniczy w procesie rozkładu oraz syntezy aminokwasów, węglowodanów oraz kwasów tłuszczowych, tworzeniu erytrocytów, a także syntezie insuliny, tyroksyny, kortyzolu oraz hormonów płciowych. Reguluje poziom cholesterolu – obniża stężenie trójglicerydów oraz frakcji LDL w surowicy krwi, a zarazem zwiększa zawartość HDL.

Witamina PP wykazuje również następujące właściwości:

• przeciwzapalne,
• przeciwutleniające,
• rozszerzające naczynia krwionośne,
• wzmagające ruchy perystaltyczne jelit,
• pobudzające wydzielanie soków żołądkowych,
• hamujące toksyczny wpływ leków oraz związków chemicznych,
• poprawiające kondycję włosów i paznokci,
• antydepresyjne.

Zalecane dobowe zapotrzebowanie na witaminę PP wynosi:

• 16 mg dla mężczyzn,
• 2-12 mg dla dzieci,
• 14 mg dla kobiet
• 17-18 mg dla kobiet w ciąży oraz karmiących matek.

Maksymalna tolerowana wartość niacyny u dorosłego człowieka jest szacowana na 35 mg na dobę.

Niedobór niacyny wynika najczęściej z niedożywienia lub diety ubogiej w witaminę B3, alkoholizmu lub upośledzonego wchłaniania tej witaminy z przewodu pokarmowego. Głównym skutkiem niedoboru jest pelagra, czyli choroba dająca takie objawy jak m.in.:

• zapalenie skóry,
• biegunka,
• osłabienie,
• bezsenność,
• agresja,
• zaburzona koordynacja,
• zgrubienie skóry,
• otępienie,
• zapalenie jamy ustnej oraz języka,
• demencja,
• paraliż kończyn.

Niedobory witaminy PP wywołują także takie skutki jak np.:

• upośledzenie mózgu,
• zaburzenia układu trawiennego,
• choroby układu nerwowego,
• zaburzony proces glikolizy,
• spowolnienie metabolizmu i obniżona tolerancja na zimno,
• obniżenie koncentracji,
• stany lękowe,
• depresja i apatia,
• amnezja,
• stany irytacji,
• przewlekłe zmęczenie.

Niebezpieczny może być nie tylko niedobór witaminy B3, ale także jej nadmiar. Negatywne skutki obserwuje się w przypadku długotrwałego przedawkowywania niacyny, co prowadzi do takich zmian jak m.in.:

• arytmia serca,
• hiperglikemia,
• martwica wątroby,
• choroby skórne,
• wysypka,
• suchość skóry, zaczerwienienie i świąt,
• nudności,
• niestrawność,
• dna moczanowa.

Niacyna znajduje się w różnych produktach żywnościowych. Sporą jej zawartością mogą pochwalić się:

• mięso i przetwory mięsne (cielęcina 6-6,5 mg/100 g, wieprzowina 3,06-7,24 mg/100 g, wołowina 3,55-6,69 mg/100 g, kurczak 2,78-12,44 mg/100 g),
• wątróbka drobiowa (9,7 mg/100 g),
• ziemniaki (1-5 mg/100 g),
• ryby (łosoś 7,5 mg/100 g, makrela 8 mg/100 g),
• soczewica (2,4 mg/100 g),
• drożdże piekarskie (8,27 mg/100 g),
• korzeń pietruszki (2,37 mg/100 g),
• pieczarki (4,81 mg/100 g).

Organizm człowieka jest również w stanie samodzielnie wytwarzać niacynę w sposób endogenny. Staje się to możliwe w procesie syntezy z tryptofanu, czyli chemicznego związku organicznego zaliczanego do grupy aminokwasów białkowych.